'De engelenmaker' van Stefan Brijs is net zoals 'De aanslag' een psychologische roman. Daarmee zet hij je aan om na te denken over de thematiek achter het verhaal. In dit geval gaat het over het scheppen van nieuw leven. Welke grenzen bestaan er en mag je niet overschrijden? Op welk vlak gaat dat in tegenspraak met het (christelijke) geloof? Is de wetenschap in staat om de natuur te overtreffen en is dat ethisch verantwoord? Dergelijke vragen stelde ik mijzelf toen ik het boek las.
Tijdens de lectuur voelde ik mij echt betrokken bij het verhaal, want ik beschouw het als het boek waarin het grootste aantal interessante thema's en motieven is verwerkt. Je kan ze praktisch allemaal toepassen in onze hedendaagse samenleving. Zo kennen we nu de opkomst van de embryologie, waarbij mensen de mogelijkheid krijgen om kunstmatig leven te scheppen. Daarvoor moet je wel een zwaar vruchtbaarheidsprobleem hebben. Wetenschappers zijn nu ook in staat om de genetische eigenschappen synthetisch te veranderen, maar dat gaat in strijd met de menselijke natuur. De rijkste mensen ter wereld investeren nu massaal veel in dergelijke praktijken, om een aangenaam leven zonder ziektes en dergelijke problemen te garanderen. Dit zijn uiteraard begrijpbare doelstellingen, maar dat kan helemaal uit de hand lopen als ze bijvoorbeeld een gespierd kind eisen met blond haar en blauwe ogen. In dat geval zou de genetische diversiteit helemaal ten onder gaan en zullen er ook aanzienlijk veel discriminaties en conflicten opkomen.
Niet iedereen kan zich zoiets veroorloven. Ook weten we niet wat de gevolgen hiervan zullen zijn. Er kunnen allerhande onbekende en onoplosbare problemen ontstaan met desastreuze gevolgen voor de mensheid. Vergelijk dat nu met de klonen van Hoppe die veel te snel oud worden en een vroege, harde dood kennen. Dit alles omdat Hoppe een fout heeft gemaakt bij 'het ontwerpen'. Stel je voor dat zoiets ook in de realiteit voorkomt. Stel je voor dat je nu als jongeman of jongedame te weten komt dat je binnen een jaar gaat sterven door een menselijke fout. Mensen maken fouten en dat zal altijd blijven.
Hoe moet men nu omgaan met het scheppen van leven? In dit boek kan je als lezer veel informatie hierover te weten komen om zelf een mening te formuleren op bovenstaande vraag. Persoonlijk heeft het mij geleerd dat ondanks de mooie bedoelingen we nooit vrij zijn van een catastrofe. Victor Hoppe denkt heel ongenuanceerd - wat grotendeels te wijten is aan zijn syndroom van Asperger - en door zijn determinatie voorziet hij niet de gevolgen van zijn daden. Zo zorgt hij ervoor dat Charlotte en zijn 'kinderen' een hechte relatie starten. Wanneer ze te weten komt over de fraude en chaos in Hoppe's beroepsleven wordt ze kwaad, waarop hij dreigend reageert en ze hierdoor van de trap valt en haar nek breekt. Zijn menselijke fouten drijven hem tot waanzin en uiteindelijk laat hij zich kruisigen. Hoppe gaat ook door zijn zwart-wit denken niet ethisch om met zijn proefpersonen en overschrijdt veruit de medische grenzen. Een duidelijk voorbeeld hiervan is zijn aanpak met de twee lesbische vrouwen. Slechts één wordt zwanger, maar krijgt een Siamese tweeling. Als dokter moet hij ethisch gezien de zwangerschap meteen afbreken, maar hij doet dit niet. Na een tijdje ziet hij in dat ze een spontane abortus heeft gekregen. Hierdoor kan je je erg slecht voelen. Je krijgt valse hoop en dat raakt je enorm veel. Je kan depressief worden en op zijn beurt maakt dat je leven kapot.
In elk geval: we moeten heel erg oppassen als we aan dit stadium van de medische wetenschap komen. Volgens mij komen we er stilaan, en omdat het onze levens toch wel radicaal kan verbeteren is het de moeite waard om te proberen, maar men moet al op voorhand alle experimenten succesvol hebben uitgevoerd en alle maatregelen nemen om onze wetenschap niet op een duivelse wijze te gebruiken.
Stefan Brijs brengt ook op een sarcastische manier thema's, zoals roddel, achterklap en de opportunistische manier van de bewoners van de dorpsgemeenschap naar voren. De mensen keken eerst erg argwanend naar Hoppe, maar opeens, wanneer hij ze geneest, wordt hij hun held. De impact van voorgevoelens valt niet te onderschatten in onze wereld. Het geeft je mee dat je mensen altijd hun kansen moet laten zonder hen alles toe te vertrouwen, zoals dit het geval was in 'de engelenmaker'.
Belangrijk in het verhaal is ook het motief 'geloof'. Persoonlijk ben ik een gematigde katholiek. Ik ga niet meer naar de mis, maar ik geloof wel in het bestaan van Jezus en alle waarden die hij ons meegegeven heeft. Hoppe kijkt op een andere manier naar godsdienst en dat is ook een reden voor de uitvoering van zijn kloonexperimenten. Hij neemt de Bijbel vaak te letterlijk en heeft een afkeer voor God. God vergelijkt hij immers met de vader die zijn zoon laf heeft verlaten, wat hij ook heeft meegemaakt. Daarom trekt hij ten strijde tegen God met zijn experimenten. Hij gelooft wel in Jezus, de trouwe zoon en kern van het geloof. Zijn visie doet mij ook reflecteren over het reële bestaan van God. We hebben geen concrete tekens en soms lijkt het wel absurd in deze tijd, maar ik geloof wel in het bestaan van een positieve kracht die je op de goede weg stuwt. Wat moet men nu geloven?
Over het algemeen heeft 'de engelenmaker' een impact gehad op mijn maatschappelijk denken en ik ben ervan overtuigd dat ik niet de enige ben. Er komen ontzettend veel thema's aan bod die nog actueel zijn en die je ongetwijfeld op een kritische manier doen nadenken over Goed en Kwaad. Stefan Brijs schreef het boek immers in 2005. Wat gaat er gebeuren, nu en in de toekomst? Gaat de mens een zekere vorm van onsterfelijkheid kunnen voortbrengen? En tegen welke prijs? Ik heb die vragen allemaal besproken met familie en vrienden na het lezen van 'de engelenmaker'.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten